คุณมีอาการแบบนี้อยู่หรือเปล่าครับ ? “นู่นก็ไม่อยากนี่ก็ไม่อยาก” “กินอะไรไม่ค่อยลงเลย” เคยสังเกตตัวเองไหมว่า ตัวเองทานอาหารได้น้อยลงหรือไม่ ? อิ่มเร็วขึ้นกว่าเดิมหรือเปล่า? น้ำหนักลดลง หรือรู้สึกร่างการซูบผอมหมดเรี่ยวแรง หากคุณมีอาการเหล่านี่ นั่นหมายความคุณกำลังตกอยู่ใน “ภาวะเบื่ออาหาร” มักพบมากในผู้สูงอายุครับ และเมื่อมีอาการดังกล่าวแล้วก็จะนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนอื่นๆร่วมด้วย เช่น ท้องอืด แน่นท้อง ท้องผูก เบื่อหน่าย นอนไม่หลับตามมาด้วย
เรามาดูสาเหตุกันดีกว่าว่าทำไมยิ่งเราอายุมากขึ้นถึงยิ่งรู้สึกเบื่ออาหาร
1. ปัจจัยด้านสุขภาพร่างกาย
เนื่องจากอายุที่มากขึ้นของผู้สูงอายุ การทำงานของระบบต่างๆในร่างกายจะเริ่มเสื่อมสภาพลงไม่เหมือนในวัยหนุ่มสาว เช่น ต่อมรับรสและความสามารถในการแยกแยะรสชาติ เปรี้ยว หวาน เค็ม หรือขมได้น้อยลง จึงทำให้รู้สึกว่าเมื่อรับประทานอาหารแล้วไม่มีรสชาติ ไม่อร่อย
ปัญหาสุขภาพในช่องปาก ไม่ว่าจะเป็นฟันผุ ฟันหัก รู้สึกปวดฟันหรือเจ็บเหงือก ซึ่งเป็นปัญหาหลักที่เกินขึ้นกับผู้สูงอายุอย่างเลี่ยงไม่ได้ แน่นอนว่าหากเรารู้สึกเจ็บในช่องปาก เราก็คงไม่อยากทานอาหารมากเท่าไหร่นัก หรือผู้สูงอายุบางคนต้องใส่ฟันปลอม ก็มักทานได้น้อยลงเพราะเคี้ยวไม่ถนัด
ปัญหาการกลืนลำบาก และสำลักอาหารบ่อย เมื่ออายุมากขึ้นต่อมน้ําลายหลั่งน้ําลายน้อยลงมีผล ทําให้การบดเคี้ยวอาหารภายในปากเป็นไปได้ไม่ดี เพราะมีความชื้นน้อย ส่งผลให้ผู้สูงอายุเกิดการกลืนอาหารลำบาก และอาจมีการสำลักอาหารและน้ำเกิดขึ้นจากการไอ จาม จนทำให้ผู้สูงอายุรู้สึกเบื่อและไม่อยากรับประทานอาหาร
ปัญหาระบบย่อยและระบบทางเดินอาหาร เนื่องจากกระเพาะอาหารขยายได้ไม่มากนัก และลำไส้ที่ทำงานไม่ปกติ ทำให้อาหารย่อยยากและมีอาหารค้างอยู่ในกระเพาะและลำไส้นานขึ้น อาจทำให้เกิดอาการท้องอืด แน่นท้อง อาหารไม่ย่อย และอาการท้องผูกตามมาด้วย
2. ปัจจัยทางด้านจิตใจ
เนื่องจากปัญหาทางด้านร่างกายแล้ว เมื่อร่างกายไม่แข็งแรงเหมือนแต่ก่อน ทำอะไรไม่สะดวก หรือมีโรคประจำตัวที่รักษาไม่หาย ส่งผลให้ผู้สูงอายุเกิดความเครียดสะสมจนทำให้มีอาการของโรคซึมเศร้า หรือบางครั้งผู้สูงอายุอาจมีความน้อยใจเนื่องจากไม่สนิทกับลูกหลานเหมือนแต่ก่อน หรือต้องทานข้าวคนเดียว สาเหตุเหล่านี้อาจทำให้เกิดอาการเบื่ออาหารได้
3. ปัจจัยด้านโรคประจำตัว
ผู้สูงอายุส่วนใหญ่อาจจะมีปัญหาด้านสุขภาพอย่างโรคประจำตัวบางโรคอาจส่งผลให้ผู้สูงอายุเบื่ออาหาร เช่น โรคมะเร็งที่ต้องเข้ารับการรักษา เคมีบำบัด ฉายรังสี หรือวิธีอื่นๆ ที่อาจจะมีผลข้างเคียง เช่น คลื่นไส้ การรับรสเปลี่ยน กลืนลำบาก หรือผู้ป่วยที่เป็นโรคหัวใจหรือโรคปอดอาจรู้สึกเหนื่อยง่าย หรือผู้ที่เป็นอัมพฤกษ์ อัมพาต ที่จะทำให้การทานอาหารเป็นไปด้วยความยากลำบากจนไม่อยากอาหาร
4. ปัจจัยจากยา
ผู้สูงอายุที่มีโรคประจำตัวอาจมีความจำเป็นต้องใช้ยารักษาจำนวนมาก ซึ่งผลข้างเคียงของยาบางตัวอาจส่งผลให้การรับรู้ของกลิ่นและรสชาติเปลี่ยนไป และผลให้เกิดการเบื่ออาหาร
สาเหตุข้างต้นนี้อาจเป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้น ซึ่งยังมีอีกหลายสาเหตุที่ทำให้ผู้สูงอายุเกิดอาการเบื่ออาหาร หากปล่อยให้เป็นอย่างนี้ไปเรื่อยๆ อาจส่งผลเสียต่อสุขภาพได้ ไม่ว่าจะเป็นอาการอ่อนเพลีย ไร้เรี่ยวแรง น้ำหนักตัวลดลง มีอาการท้องผูก มีความเสี่ยงต่อภาวะโลหิตจากและกระดูกพรุนเนื่องจากขาดสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย
อาการเบื่ออาหารในผู้สูงอายุ แก้ได้ดังนี้
- ลองปรับเปลี่ยนเมนูให้เหมาะกับวัยสูงอายุ เช่น ทำอาหารประเภทอ่อนนุ่ม เคี้ยวง่าย และควรมีอาหารประเภทน้ำ เช่น ต้มจืด แกงต่างๆ เพื่อช่วยหล่อลื่นให้กลืนง่ายขึ้น
- เมื่อการรับรู้รสเปลี่ยน ควรทำอาหารให้เหมาะกับความชอบและควรอยู่ในปริมาณที่พอดี เน้นปรุงรสชาติด้วยรสเปรี้ยวอ่อนๆ เพื่อช่วยกระตุ้นน้ำลายในการหล่อลื่นอาหาร ควรใส่เครื่องเทศหรือสมุนไพร เพื่อช่วยเรื่องกลิ่นหอมและช่วยกระตุ้นความอยากอาหาร เช่น โหระพา กระเพรา ขิง พริกไทย กระชาย อบเชย ยี่หร่า เป็นต้น
- หมั่นดูแลสุขภาพช่องปากตั้งแต่เนิ่นๆ ตรวจสุขภาพปากและฟันเป็นประจำอย่างน้อยปีละ 2 ครั้ง เพื่อป้องกันปัญหาฟันผุ แตก หัก หรือปัญหาโรคเหงือก เพื่อให้ผู้สูงอายุมีความสุขในการกินมากขึ้น
- ลองแบ่งมื้ออาหารเป็นมื้อเล็กๆทานให้บ่อยขึ้น อาจจะแบ่งเป็น 4-5 มื้อต่อวัน โดยมี 3 มื้อหลักและ 2 มื้อเสริม และมีอาหารว่างเป็นผลไม้ จะช่วยเพิ่มความอยากอาหารให้กับผู้สูงอายุได้
- จัดบรรยากาศโต๊ะอาหารให้เหมาะสม อากาศถ่ายเทสะดวก เปลี่ยนบรรยากาศรับประทานอาหารนอกบ้าน ควรหาเพื่อนหรือครอบครัวลูกหลานมารับประทานอาหารร่วมกันบ่อยๆ เพราะความสัมพันธ์ที่ดีจะช่วยให้รู้สึกมีความสุขและมีความอยากอาหารมากขึ้น
- ดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 6-8 แก้ว ดื่มก่อนอาหารเพียงเล็กน้อย และดื่มหลังอาหาร 1 ชั่วโมง เพื่อช่วยเรื่องการย่อย หรือจะดื่มน้ำสมุนไพร ผัก ผลไม้ ร่วมด้วย เพื่อเพิ่มความยากอาหาร เช่น น้ำขิง น้ำใบเตย น้ำมะตูม เป็นต้น
- ผู้สูงอายุควรหากิจกรรมเบาๆทำในแต่ละวัน เพื่อให้ร่างกายได้ใช้พลังงาน และช่วยลดความเครียด อาการซึมเศร้า ทำให้มีความอยากอาหารมากขึ้น
- อาหารสำหรับผู้สูงอายุควรเน้นโปรตีนที่มีไขมันต่ำ และเลี่ยงการใช้น้ำมัน ระวังการปรุงอาหารที่มีรสชาติจัดเพราะอาจทำให้ผู้สูงอายุได้รับพลังงานมากเกินไป ส่งผลให้เสี่ยงเป็นโรคเรื้อรังอื่นๆ เช่น โรคความดันโลหิต โรคเบาหวาน โรคไต โรคหลอดเลือดหัวใจ และไขมันอุดตันในเส้นเลือด
หากคุณเริ่มมีอาการเบื่ออาหารอยู่ตอนนี้ ผมแนะนำให้ลองหาสาเหตุว่าเกิดจากอะไร แล้วจึงหาทางแก้ไขตามคำแนะนำเบื้องต้นครับ ปัญหาการเบื่ออาหารเหล่านี้อาจจะแก้ไขไม่ได้โดยทันที ซึ่งจะต้องค่อยๆปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินและการใช้ชีวิต หันมาใส่ใจการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ใส่ใจสุขภาพหากมีอาการเบื่ออาหารไม่ควรละเลยนะครับ เพราะอาการเหล่านี้จะเป็นจุดเริ่มต้นของปัญหาสุขภาพต่างๆ ตามมาอย่างแน่นอนครับ
ขอขอบคุณความรู้ดีๆจาก
cruisemate-thailand.com, ผู้สูงอายุเบื่ออาหารทำไงดี หาสาเหตุที่ผู้สูงอายุไม่กินข้าวและวิธีทำให้อยากอาหาร.
health.kapook.com, ผู้สูงอายุเบื่ออาหาร กินได้น้อยลงทุกที ต้องลองวิธีแก้ !.
